Marknadsåtferd i verdipapirmarknaden

Tilsyn, analyse og overvaking

Overvaking og rapportering

Dei fleste sakene som Finanstilsynet følgde opp i 2024 om åtferdsreglar i verdipapirmarknaden, blei rapporterte frå verdipapirføretak, utanlandske myndigheiter og investorar. Oslo Børs sende òg mange over saker, eller dei blei initierte av tilsynet sjølv på bakgrunn av hendingar i marknaden. Finanstilsynet sine eigne overvakingssystem utløyste mange alarmar som førte til vidare undersøkingar.     

Finanstilsynet fekk 174 rapportar frå verdipapirføretak og marknadsplassar etter føresegna om rapporteringsplikt ved mistanke om innsidehandel eller marknadsmanipulasjon. I tillegg fekk tilsynet 62 rapportar frå utanlandske tilsynsmyndigheiter om innsidehandel eller marknadsmanipulasjon. 

Finanstilsynet har utvikla overvakingsprosessar for å sikre at reglane om flaggeplikt og meldeplikt for primærinnsidarar blir overhalde. Transaksjonsrapporteringssystemet (TRS) dekker heile EØS og inneheld rapportar frå verdipapirføretak og handelsplassar om gjennomførte transaksjonar i finansielle instrument. TRS er eit viktig grunnlag for tilsynet med verdipapirmarknadene og blir blant anna nytta til å avdekke marknadsmisbruk.     

Ved bruk av eigenutvikla overvakingssystem og TRS-data gav Finanstilsynet i 2024 to straffegebyr for brot på flaggereglane og seks straffegebyr for brot på reglane om meldeplikt for primærinnsidarar m.m. 

Shortsal

Regelverket om shortsal krev at investorar som har shortposisjonar i aksjar eller statsgjeld som overskrid fastsette terskelverdiar, rapporterer desse til tilsynsmyndigheita. Innrapportering og publisering av shortposisjonar skjer i Finanstilsynet sitt offentlege tilgjengelege shortsalregister. Dette registeret er etablert i tråd med felleseuropeiske reglar om shortsal. Netto shortposisjonar over eller lik 0,5 prosent av aksjekapitalen er offentleg informasjon. Andre rapporterte posisjonar er tilgjengelege berre for Finanstilsynet og Den europeiske verdipapir- og marknadstilsynsmyndigheita (ESMA). Finanstilsynet si nettside om shortsal har relevant informasjon for mange og er hyppig besøkt.   

I 2024 gav Finanstilsynet to administrative gebyr for brot på shortsalreglane. Utover dei administrative gebyra fekk fleire føretak åtvaringar for mindre regelbrot.

Innsidehandel og marknadsmanipulasjon

Innsidehandel

I 2024 sende Finanstilsynet 14 meldingar til påtalemyndigheita der det var mistanke om innsidehandel og/eller brot på forbodet mot ulovleg spreiing av innsideinformasjon.   

For første gong etter at det felleseuropeiske regelverket om marknadsmisbruk (MAR) blei gjennomført i norsk rett, vedtok Finanstilsynet i 2024 å inndra gevinsten som eit selskap hadde oppnådd da dei braut forbodet mot innsidehandel (administrativ inndraging). Finanstilsynet konkluderte med at selskapet hadde brote forbodet mot innsidehandel ved å trekke ein kjøpsordre like etter å ha fått innsideinformasjon om eit snarleg sal av ein større post (blokksal) i den same aksjen. Finanstilsynet rekna det som ikkje avgjerande at det var meklarsambandet til selskapet som initierte å trekke ordren. Gevinsten som blei inndratt, blei berekna til 276 900 kroner.

Marknadsmanipulasjon

Finanstilsynet gav i 2024 for første gong straffegebyr for såkalla småhandel. Åtte privatpersonar fekk straffegebyr for brot på forbodet mot marknadsmanipulasjon. Personane hadde gjennomført mindre kjøps- og salstransaksjonar utan at Finanstilsynet kunne konstatere nokon reell kjøps- eller salsinteresse. Ved fleire av transaksjonane var handelskostnaden (kurtasjen) større enn handelsbeløpet, eller den utgjorde ein stor del av dette. Mange av handlane medførte store kursendringar. Småhandlane påverka òg referanseverdiar for dei aktuelle aksjane, som opningskurs, dagens høgaste kurs og sluttkurs. Finanstilsynet konkluderte med at handelsaktiviteten medførte at marknaden blei villeidd om kurs, tilbod eller etterspørsel i aksjane. Gebyra utgjorde frå 100 000 til 250 000 kroner. To av vedtaka er påklaga til Finansdepartementet.

I 2024 gav Finanstilsynet òg straffegebyr for marknadsmanipulasjon til ein person som hadde publisert ein artikkel som inneheldt ei kjøpsoppfordring på ein aksje. Finanstilsynet la til grunn at artikkelen, som blei publisert på ein nettstad, medførte ein markant auke i aksjekursen. Før publisering av artikkelen hadde personen handla i den same aksjen. Etter publisering av artikkelen selde personen aksjane med ein stor gevinst. Finanstilsynet meinte at delar av innhaldet i oppfordringa var ubalanserte. I vurderinga av om det var marknadsmanipulasjon, vektla Finanstilsynet publiseringa av artikkelen forut for aksjekjøpet og det etterfølgande aksjesalet. Tilsynet konkluderte med at dette var brot på forbodet mot marknadsmanipulasjon og gav personen eit straffegebyr på 300 000 kroner.

Regelverksarbeid

På oppdrag frå Finansdepartementet utarbeidde Finanstilsynet i 2024 eit utkast til eit høyringsnotat om innføring av dei felleseuropeiske reglane i EUs regelverkspakke "Listing Act" i norsk rett. Reglane medfører blant anna forenklingar og lettingar i MAR om løpande informasjonsplikt og utsett offentleggjering, innsidelister og meldeplikta til primærinnsidarar.  

I 2024 foreslo Finanstilsynet å greie ut om brot på reglane om innsidehandel kan sanksjonerast med administrative straffegebyr på same måten som andre reglar om marknadsmisbruk. Initiativet blei støtta av Økokrim. Finansdepartementet har på bakgrunn av forslaget gitt Finanstilsynet i oppdrag å greie ut om bruken av administrative sanksjonar ved brot på forbodet mot innsidehandel.