Fond og kollektive investeringar
Sist publisert: 12. juni 2025
Tilsynet på fondsområdet er risikobasert og spesielt retta mot forvaltarar si oppfølging av reglar som skal bidra til forbrukarvern. I tilsynet blir det lagt vekt på at verdipapirfond skal oppretthaldast som eit regulert spareprodukt med høg grad av investorvern. I tilsynet med AIF-forvaltarane prioriterer Finanstilsynet område som er viktige for ikkje-profesjonelle investorar.
Fakta om fond og kollektive investeringar i Noreg
Finanstilsynet fører tilsyn med at forvaltingsselskap for verdipapirfond og forvaltarar av alternative investeringsfond overheld fondslovgivinga. I tillegg fører vi tilsyn med depotmottakarar for fond som er etablerte i Noreg. Ved utgangen av 2024 var det 29 forvaltingsselskap for verdipapirfond som høyrde heime i Noreg. Selskapa forvalta 383 verdipapirfond med løyve frå Finanstilsynet.
Samla forvaltingskapital i verdipapirfond som var heimehøyrande i Noreg, var 2159 milliardar kroner per tredje kvartal 2024, som utgjorde ein auke på 357 milliardar kroner frå tredje kvartal 2023. UCITS-fond utgjer 91 prosent av forvaltingskapitalen i norskregistrerte verdipapirfond.
Ved utgangen av 2024 var det 61 AIF-forvaltarar med konsesjon frå Finanstilsynet og fem norske filialar av AIF-forvaltarar med konsesjon frå andre EØS-land. I tillegg var det 179 registrerte AIF-forvaltarar i verksemdsregisteret til Finanstilsynet. Samla blei det forvalta 581 alternative investeringsfond som var heimehøyrande i Noreg. Per 31. desember 2023 utgjorde forvaltingskapitalen deira 262 milliardar kroner (alternative investeringsfond som også er verdipapirfond, er halde utanfor).
Tala er baserte på innrapporteringa i føretaka til Finanstilsynet.
Tilsyn
I løpet av 2024 påbegynte Finanstilsynet åtte tilsyn.
Finanstilsynet undersøkte innretninga på ein digital fondsveljar og prisinformasjonen på nettstaden til eit føretak og dei tilknytta agentane til føretaket. Finanstilsynet meinte at føretaket ikkje hadde sørgt for å gi korrekt og klar informasjon, og at interessene til kundane var sette til side i strid med krava til god forretningsskikk.
Eit tilsyn med eit mindre forvaltingsselskap avdekte vesentlege manglar i den overordna styringa og kontrollen av verksemda. Finanstilsynet påla føretaket å utbetre fleire manglar, blant anna å etablere rutinar for å følge opp investeringsstrategiane i fonda.
Finanstilsynets undersøkingar avdekte brot på kapitalkrava til nokre få fondsforvaltarar. Rask tilførsel av ny kapital gjorde at tilsynet ikkje kalla konsesjonane tilbake.
Finanstilsynet avdekte alvorlege manglar i forretningsførselen til ein registrert AIF-forvaltar i ei undersøking av overføringar av midlar frå eit fond mellom tilknytte selskap. Forvaltaren sitt einaste fond var avvikla, og føretaket bad tilsynet om å bli avregistrert. Finanstilsynet gjorde derfor ikkje vedtak som varsla.
Finanstilsynet har starta ei undersøking om verdsetting, likviditet og handtering av interessekonfliktar hos eitt forvaltingsselskap.
Finanstilsynet gjennomførte i 2024 eit IKT-tilsyn i eit større forvaltingsselskap og AIF-forvaltar. Finanstilsynet hadde merknader til utkontrakteringsavtalar, nøkkelpersonsrisiko, kriseberedskap og hendingsrapportering.
Det blei òg ferdigstilt eit IKT-tilsyn hos ein AIF-forvaltar. Tilsynet omfatta IKT-sikkerheit, styring og kontroll med IKT-verksemda og føretakets beredskapsarbeid på IKT-området.
Andre saker knytte til forbrukarvern
Prisen på eitt og same verdipapirfond varierer mellom tilbydarane. Kunnskap om prisforskjellane mellom fond er viktig for at forbrukarane skal kunne ta informerte investeringsval. For å auke merksemda på dei store prisforskjellane undersøkte Finanstilsynet i 2024 prisane til 17 fondstilbydarar og 73 verdipapirfond. Resultata frå undersøkingane blei publiserte i februar og oktober.
Finanstilsynet har starta eit tematilsyn for å undersøke korleis distributørar av verdipapirfond informerer om pris i marknadsføringa.
Lov om nøkkelinformasjon om samansett og forsikringsbaserte investeringsprodukt (PRIIPs-lova) tredde i kraft 1. oktober 2024. Finanstilsynet har følgt krava gjennom stikkprøver hos forvaltingsselskapa og ved behandling av marknadsføringssøknader frå AIF-forvaltarar.
Finanstilsynet behandla ei rekke søknader om fusjon mellom verdipapirfond etablerte i ulike land. Tilsynet følgde opp eitt forvaltingsselskap særskilt for å sikre at selskapet overheldt informasjonspliktene sine, og at det la til rette for at andelseigarane kunne vere med på andelseigarmøte.
Alternative investeringsfond med eigedomsinvesteringar
Forvaltarar av eigedomsfond måtte også i 2024 gjennomføre ekstraordinære kapitalinnhentingar som følge av refinansieringsbehov. I behandlinga av enkeltsaker om restruktureringar avdekte Finanstilsynet svakheiter i risikostyringa i føretaka og verdsettingsrutinar.
Finanstilsynet undersøkte 15 AIF-forvaltarar sitt arbeid med risikostyring, verdsetting av eigedelar og giring i eigedomsfond. Formålet var å kartlegge korleis forvaltarane bereknar og overvaker verdivurderingar og lånegrad. Rapporten med dei viktigaste observasjonane er publisert på nettstaden til Finanstilsynet.
Finanstilsynet starta i 2024 eit tilsyn hos ein AIF-forvaltar om verdsetting og likviditetsstyring ved forvaltinga av eit av eigedomsfonda i føretaket.
Berekraft
Utfyllande reglar til lov om offentleggjering av berekraftsinformasjon i finanssektoren osb. tredde i kraft i desember 2023. Finanstilsynet arbeidde i 2024 med å integrere oppfølginga av dei nye reglane på berekraftsområdet i det ordinære tilsynsarbeidet på fondsområdet.
Finanstilsynet starta i 2024 eit tematilsyn med ni forvaltingsselskap og AIF-forvaltarar om korleis dei etterlever krav til å informere om berekraft. Tilsyna vil bli sluttførte i 2025. Foreløpige funn viser at mange forvaltarar har lagt ned store ressursar i å etterleve forordninga om offentleggjering (SFDR), men at det framleis er ein del mangelfulle og utydelege beskrivingar av relevante rutinar. Fleire forvaltarar meiner at mykje av regelverket er uklart, og at tilgang til pålitelege og utfyllande data er ei stor utfordring.
Finanstilsynet arrangerte hausten 2024 eit berekraftsseminar for fondsforvaltarar og verdipapirføretak. Der orienterte vi om viktige område i SFDR og dei sektorspesifikke berekraftsreglane og om foreløpige funn frå tematilsynet, med vekt på praktiske eksempel.
Ulovleg forvalting og marknadsføring av alternativt investeringsfond
Finanstilsynet påla eitt selskap å stanse verksemda, og vi publiserte ei marknadsåtvaring ettersom undersøkingar avdekte at selskapet dreiv forvalting og marknadsføring av eit alternativt investeringsfond utan nødvendige løyve.
Rettleiing
Finanstilsynet har lagt vekt på å gi god rettleiing og ha tett dialog med føretaka. Det var fleire kontaktmøte med føretak og bransjeforeiningar, og tilsynet heldt ulike foredrag.
Finanstilsynet utarbeidde ei rettleiing om formidling av prisopplysingar ved marknadsføring og sal av verdipapirfond til forbrukarar og andre ikkje-profesjonelle kundar (rundskriv 1/2024). Undersøkingar hadde vist at prisen på verdipapirfond kunne vere lite tilgjengeleg for kundane. Rundskrivet utdjupar kva Finanstilsynet legg til grunn når vi følger opp korleis fondsdistributørane informerer om pris. I eit nytt rundskriv 2/2024 presiserte vi enkelte krav til distribusjon av verdipapirfond, blant anna om returprovisjon, nominee-forhold og pliktar i samband med andelseigarmøte. I tillegg publiserte tilsynet retningslinjer frå Den europeiske verdipapir- og marknadstilsynsmyndigheita (ESMA) om blant anna marknadsføringskommunikasjon og fondsnamn som inneheld berekraftsomgrep. Finanstilsynet har lagt retningslinjene til grunn i tilsynspraksisen.
Forvaltingssaker
Nye reglar om distribusjon av fond i EØS-området tredde i kraft i oktober 2024. Finanstilsynet har knytt seg til ESMA sitt register over grensekryssande fondsdistribusjon og bruker den nye digitale løysinga (HUB) til ESMA for meldingar om marknadsføring til og frå Noreg. Finanstilsynet har fått mange meldingar om marknadssondering inn og ut av Noreg.
I 2024 innførte Finanstilsynet eit saksbehandlingsgebyr for å behandle saker om marknadsføring av alternative investeringsfond forvalta av forvaltarar etablert utanfor Noreg, og krav om at dei skal betale ei årleg tilsynsavgift.
I 2024 behandla Finanstilsynet ei rekke ulike meldingar frå fondsforvaltarane og søknader om løyve. Dette var blant anna løyve til å drive konsesjonspliktige tenester og marknadsføre fond til profesjonelle og ikkje-profesjonelle investorar, søknader om endringar i fondsvedtekter og fusjon av verdipapirfond, meldingar om eignavurderingar av styremedlemmer og leiing, og meldingar om utkontraktering av oppgåver og om avvikling og avregistrering av fond.
Regelverksarbeid
Finanstilsynet utarbeidde i 2024 eit høyringsnotat med forslag til reglar om å gjennomføre endringane som er gjorde i det felleseuropeiske regelverket om forvalting av langsiktige investeringsfond (ELTIF II).
Tilsynet utarbeidde forslag til forskrifter til PRIIPs-lova, som tredde i kraft i Noreg i oktober 2024.